Hoe financier ik mijn aanpak?

Werkt u bij een gemeente? Dan zijn er verschillende manieren om de diverse kostensoorten te borgen in de gemeentelijke begroting. 

Mogelijke bronnen van financiering 

ISV3 (Investeringsgelden Stedelijke Vernieuwing): in sommige gevallen kan een organisatie aanspraak maken op een restantbudget voor bodemsanering. Beleidsmatig dient de Japanse duizendknoop wel als 'bodemverontreiniging te worden aangemerkt die een bedreiging vormt voor de aanwezige natuurwaarden'. Voor het beschikbaar stellen van budget is een akkoord nodig van de betreffende budgethouder en de gemeenteraad.

Provinciale subsidies: een aantal provincies heeft inmiddels een subsidie beschikbaar gesteld. De provincie Gelderland biedt een subsidie voor 1) het opstellen van een gebiedsplan en 2) ondersteuning in de bestrijdingskosten op plaatsen waar de aanwezigheid van de exoot een reële en aantoonbare bedreiging vormt voor inheemse bijzondere soorten. 

Andere provincies die als onderdeel van hun Plan van aanpak een subsidieregeling hebben zijn Noord-Brabant, Utrecht en Friesland. 

Europese subsidies: wanneer het gaat om het verwijderen van invasieve exoten in een Natura 2000-gebied, kan ook de Europese LIFE-subsidie worden gebruikt. Met deze subsidie heeft Natuurmonumenten (als onderdeel van het project Dutch Dune Revival) in de duinhabitats van Zuid-Kennemerland, Voorne en Goeree invasieve exoten als Amerikaanse vogelkers, cotoneaster en mahonie verwijderd. De aanvraag van een LIFE-subsidie kost relatief veel voorbereidingstijd.

Hoe richt ik mijn financiering in? 

Binnen (gemeentelijke) organisaties kan de dekking en financiële inrichting van de kosten op verschillende manieren worden ingericht. 

Structurele kosten

Structurele kosten worden opgevoerd in de exploitatie van het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. Hierbij kan bijvoorbeeld een nieuwe beheergroep worden ingericht voor (de aanpak van) exoten. Deze kostenpost blijft bestaan zolang de planten aanwezig zijn, ongeacht of er een concrete bestrijdings- of verwijderingsaanpak is. Deze aanvullende kosten, dus kosten die niet gemaakt zouden worden als de exoot niet aanwezig is, kunnen worden opgenomen in de exploitatie onder reguliere beheer- en onderhoudswerkzaamheden. Voorwaarde is dat deze kosten jaarlijks terugkeren en niet op een logische andere wijze gefinancierd kunnen worden. 

Voorbeelden van deze kosten zijn:

• Extra maaibeurten.
• Voorloopronden om de groeiplaatsen in het veld te markeren (zichtbaarheid voor maaiers).
• Stortkosten van vrijkomend (groen)materiaal.
• Schoonmaakrondes materieel.
• Schouwen.
• Aanbrengen en instandhouding van markeringen (paal en draad/rood-wit lint).
• Registratie-uren in beheersystemen.

Incidentele of projectkosten

Het maken van een plan van aanpak  voor de bestrijding valt veelal onder incidentele kosten. De organisatie kan de uitvoering dan als incidenteel budget aanvragen en bijvoorbeeld als project inrichten en uitvoeren. Probeer te voorkomen dat één discipline alle kosten draagt. De duizendknoop heeft invloed op veel aspecten in de openbare ruimte, een goede aanpak is in het algemeen belang. Hier hoort een passend dekkingsvoorstel bij. Het project kan worden opgenomen in de ‘voorziening openbare ruimte’ of als incidentele uitgave apart worden gefinancierd. Principieel vallen de kosten onder de Paragraaf ‘Onderhoud Kapitaalgoederen’ (BBV).

Onzekerheidsmarge

De afgelopen jaren is steeds meer inzicht gekomen in de aanpak en kosten die hiermee zijn gemoeid. Eenheidsprijzen zijn door proeven en projecten verder verfijnd en de interne kosten komen steeds beter in beeld. Wel is hierdoor ook gebleken dat in heel veel gevallen het niet goed mogelijk is om met standaardeenheidsprijzen te werken voor een aantal methodes. Daarnaast wil een gedegen schouw van het grondgebied niet automatisch zeggen dat alle groeiplaatsen in beeld zijn. Het is daarom verstandig om een groter percentage voor onvoorziene kosten op te nemen. De onzekerheidsmarge in directieramingen voor bijvoorbeeld het uitgraven van groeiplaatsen is groot.

Aanbesteding

Wanneer de organisatie een derde contracteert om de invasieve exoot structureel te bestrijden, kan de opdracht worden aanbesteed. Hierbij is het belangrijk om goed voor ogen te houden wat het einddoel moet zijn. Veel technieken resulteren in een beheersing van de exoot maar garanderen geen 100% verwijdering. Omschrijf dus goed of het een inspannings- of resultaatsverplichting betreft. 

Kleinschalige opdrachten

Wanneer de aanneemsom onder de aanbestedingsdrempel blijft kan een bestrijdingsopdracht aan 1 bedrijf worden gegund. Voorbeeld is de bestrijding van de reuzenberenklauw in de gemeente Almere. De gemeente heeft hiervoor een driejarig contract afgesloten met een hovenier. Elk jaar ontvangt de hovenier 10.000 euro voor het verwijderen van reuzenberenklauw, ongeacht hoeveel werk hij er het desbetreffende jaar aan heeft. Hij krijgt een boete wanneer ergens een berenklauw blijft staan. Dit leidt ertoe dat de hovenier het eerste jaar extra gemotiveerd is om zoveel mogelijk te verwijderen, zodat hij de daarop volgende jaren minder werk hoeft te verrichten voor hetzelfde geld.

Bestuurlijke motivaties voor financiering

Vanuit organisatorisch oogpunt moeten budgetaanvragen, overschrijdingen of overhevelingsvoorstellen gemotiveerd ingediend worden. Hierbij is het van belang dat er duidelijk wordt gemaakt dat:

• Het laten voortbestaan van de huidige situatie een afname van waarde voor natuur en kapitaalgoederen inhoudt. Er is een wettelijke verplichting om op een goede manier zorg te dragen voor de openbare ruimte. Onnodig kapitaalverlies is zeer ongewenst, de kosten worden daarmee vooruitgeschoven en zullen toenemen.
• Risico's op schade en onveilige situaties zullen toenemen: vooral de duizendknoop breidt zich uit, langs wegen en paden kan dit bijvoorbeeld tot verkeersonveilige situaties leiden en doorgroei onder verhardingen veroorzaakt opdruk van tegels.
• Risico's voor de volksgezondheid zullen ontstaan: dit geldt vooral voor reuzenberenklauw en ambrosia. Wanneer de planten een normaal en veilig gebruik van de openbare ruimte gaan hinderen is ingrijpen noodzakelijk.
• Nu/tijdig ingrijpen hogere kosten op de langere termijn voorkomt. Een actieve en professionele aanpak vraagt een hogere investering in de eerste jaren. Hiermee neem je vaak ook direct eventuele risico's weg, het areaal breidt zich niet meer uit waarmee een toename van (herstel)kosten wordt voorkomen. Veelal kan binnen enkele jaren (afhankelijk van de aanpak en omvang van het areaal) de exoot als beheergroep binnen de gemeentelijke exploitatie opgenomen worden.
• In veel gevallen zijn de geraamde kosten buitenproportioneel ten opzichte van de lopende/reguliere beheerbegroting. Vaak is met dergelijke kosten geen rekening gehouden in reguliere begrotingen. Wanneer de extra kosten binnen de begroting moeten worden opgevangen betekent dit dat iets anders niet kan worden gedaan. Maak deze keuzes, kosten en consequenties gemotiveerd inzichtelijk.

Jaarplan Amsterdam (klik op de afbeelding om deze te vergroten)